Na byłych małżonkach, pomimo rozwodu, spoczywa obowiązek alimentacyjny, którego kształt uzależniony jest od szeregu okoliczności faktycznych sprawy.

Wina rozkładu pożycia małżeńskiego

Orzekając rozwód, sąd rozstrzyga również co do winy rozkładu pożycia małżeńskiego, co ma istotne znaczenie w kwestii alimentów. Strony mogą zgodnie żądać, aby sąd zaniechał orzekania o winie i wówczas następują skutki takie, jakby żaden z małżonków nie ponosił winy. Orzekając w przedmiocie winy rozkładu pożycia małżeńskiego, sąd może stwierdzić, że żaden małżonek nie ponosi winy, uznać winę jednego z małżonków lub winę obojga małżonków. Należy zaznaczyć, że przepisy nie przewidują stopniowania winy. Jeżeli sąd uzna, że oboje małżonkowie ponoszą winę, to fakt ten będzie wywoływał dla nich identyczne skutki, nawet jeżeli istnieje istotna dysproporcja między przyczynieniem się każdego z małżonków do rozkładu pożycia. Oznacza to, że nawet jeżeli zachowanie jednego z małżonków stanowi znacznie cięższe przewinienie przeciwko obowiązkom małżeńskim niż zachowanie drugiego z nich, jeżeli sąd orzekł o winie obojga małżonków, każde z nich poniesie takie same konsekwencje.

Alimenty przy niedostatku

Jeżeli jeden z rozwiedzionych małżonków znajduje się w niedostatku, przysługuje mu roszczenie o alimenty od rozwiedzionego współmałżonka pod warunkiem, że uprawniony nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Oznacza to, że tego rodzaju alimenty przysługują w sytuacji kiedy sąd stwierdzi, że żadne z małżonków nie ponosi winy, że winę ponosi małżonek zobowiązany do płacenia alimentów, jak również że oboje małżonkowie ponoszą winę. Tylko małżonek, który został uznany za winnego rozkładu pożycia przy stwierdzeniu braku winy byłego współmałżonka nie jest uprawniony do tego rodzaju alimentów. Niedostatek występuje wtedy, gdy osoba uprawniona nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb.

Alimenty przy pogorszeniu sytuacji majątkowej

Niekiedy zdarza się, że rozwiedziony małżonek może domagać się alimentów od byłego współmałżonka nawet jeżeli nie znajduje się w niedostatku, a jedynie dojdzie do istotnego pogorszenia jego sytuacji majątkowej w wyniku rozwodu. Przesłanka istotnego pogorszenia się sytuacji majątkowej obejmuje znacznie szerszy zakres niż przesłanka pozostawania w niedostatku. Warunkiem domagania się tego rodzaju alimentów, jest orzeczenie winy małżonka zobowiązanego oraz stwierdzenie braku winy małżonka uprawnionego. W każdym innym przypadku, tj. przy winie obu stron, przy braku winy po obu stronach albo przy stwierdzeniu wyłącznej winy uprawnionego – tego rodzaju alimenty nie przysługują.

Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

Jeżeli małżonek uprawniony do otrzymywania świadczenia alimentacyjnego zawrze nowe małżeństwo, wówczas obowiązek alimentacyjny byłego małżonka wygasa. Ponadto jeżeli zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek, który nie ponosi winy za rozkład pożycia małżeńskiego, to wówczas spoczywający na nim obowiązek alimentacyjny wygasa po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że za względu na wyjątkowe okoliczności termin ten zostanie przedłużony. Należy również pamiętać, że sąd może stwierdzić wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego w przypadku zmiany stosunków, w szczególności zmiany sytuacji majątkowej stron.

Wysokość alimentów

Wysokość alimentów zawsze uzależniona jest od indywidualnych okoliczności danej sprawy. Co do zasady, obowiązek alimentacyjny jest uzależniony od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.